Tiegenhof - Nowy Dwór Gdański
W średniowieczu tereny, na których leży Nowy Dwór należały do księstwa pomorskiego,
w latach (1282-1466) przechodzą pod panowaniem państwa krzyżackiego.
Pokój Toruński w 1466 roku przyłączył tę ziemię do Królestwa Polskiego w ramach
Prus Królewskich. Następnie żuławskie tereny dzierzawi rodzina Falkenbergów, dzięki której
staraniom obszar dzierżawy uległ powiększeniu i w 1515 r. wyodrębniono ekonomię
nowodworską.
Po Falkenbargach ekonomię dzierżawili: Loitzowie, Wejherowie, Jacobsenowie,
Krzysztof Gembicki, a po 1680 r. była własnością króla Jana III Sobieskiego.
W 1548 Michael Loitz przeniósł siedzibę swojej rodziny z Gdańska na Żuławy i nad Tugą
postawił dwór, przebudowany następnie na zamek. Loitz sprowadził też osadników
z Holandii , którzy przyczynili się do osuszenia i zagospodarowania
regionu.
W 1660 roku Melchior Wejher po przeciwnej stronie zamku wytyczył nową ulicę ,
która staje się początkiem nowej osady rzemieślniczej.
Miejsce to stało się
centrum handlowo-rzemieślniczym
na Żuławach Północnych,
z dwoma młynami i gorzelnią.
Niezależnie rozwijała się też osada przyzamkowa, która
w 1645 roku otrzymała prawo
prowadzenia własnej działalności rzemieślniczej.
Spokój osady przerywały powodzie,
z którymi jednak nauczono się walczyć.
Więcej nieszczęść
i szkód przyniosły wojny ze Szwecja
w XVII w.
W wyniku I rozbioru Polski Żuławy weszły w skład Prus.
Po niekorzystnym dla regionu
okresie wojen napoleońskich (1807-1813),
Nowy Dwór zaczął się dynamicznie rozwijać ,
dzięki czemu w 1824 r.
przeniesiono tu z pobliskiego Nowego Stawu pruski Sąd Królewski, w 1859 roku nadano mu
prawa osady targowej .
Najważniejszym wydarzeniem było nadanie przez cesarza Wilhelma I praw miejskich
w 1880 roku.
W miasteczku znajdowały się browary, tkalnia lnu, wytwórnia tytoniu,
garbarnia, fabryka mydła, cukrownia. Wizytówką miasta była jednak produkowana
od 1776 roku przez rodzinę Stobbe słynna wódka jałowcowa Stobbes Machandel.
W 1886 miasteczko uzyskało połączenie kolejowe z Szymankowem.
Ogromne znaczenie miało otwarcie linii koleji wąskotorowej w 1891 roku.
Dzięki wybrukowaniu ulic
i przyłączeniu budynków
do sieci wodociągowej i energetycznej, miasto stało się
schludnym, nowoczesnym ośrodkiem.
Po pierwszej wojnie światowej w wyniku
traktatu wersalskiego 10 stycznia 1920 roku
Nowy Dwór został włączony
do Wolnego Miasta Gdańska i zyskał rangę stolicy powiatu Żuławy Wielkie.
W miasteczku otwarto polską placówkę celną kontrolującą odcinek granicy z Prusami
Wschodnimi.
W zasięgu polskiej administracji znajdowała się też kolej.
1 września 1939 roku Nowy Dwór włączono w granice III Rzeszy.
Po zakończeniu II Wojny Światowej rdzenni mieszkańcy musieli opuścić Żuławy,
stopniowo zastępowani
przez polskich osadników z różnych części Polski.
Miasto w początkowym okresie odcięte od świata, pozbawione wody i prądu,
plądrowane przez rzesze szabrowników, odradzało się.
|